Suudi Arabistan-ABD ilişkileri 80 yılda nasıl gelişti?

SiyasetDünyaÇeviri Haberler

Yayınlama: 13 Mayıs 2025 Salı 19:40 Kaynak: Haber Merkezi

Trump'ın Suudi Arabistan'a yaptığı ikinci ziyaret, çeşitli alanlardaki karşılıklı çıkarların altını çizecek

Suudi Arabistan-ABD ilişkileri 80 yılda nasıl gelişti?. Suudi Arabistan ve ABD arasındaki ilişki, son 80 yılda savunma, ticaret, eğitim ve turizm gibi birçok alanı kapsayan çok yönlü bir ortaklığa dönüştü.
Popüler Gazete\'nin aktardığı Lama El-Hamavi imzalı analize göre ABD Başkanı Donald Trump\'ın ikinci döneminde ilk resmi yurt dışı seyahatini Suudi Arabistan\'a gerçekleştirmesi tesadüf değil.
1974\'ten bu yana altı ABD başkanının Riyad\'ı ziyaret etmesi, Suudi Arabistan ile güçlü ortaklıklarının kanıtı olarak görülüyor.
Bu bağlamda, ABD\'nin eski Suudi Arabistan Büyükelçisi Michael A. Ratney, geçen yıl Arab News\'de yayınlanan bir köşe yazısında konuya ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:
\"Bugün ABD-Suudi Arabistan ilişkisi her zamankinden daha güçlü, hükümet yetkililerinden sıradan vatandaşlara kadar iki ülke arasındaki her düzeydeki temaslarla destekleniyor. Bu güç, güvenlik, ticaret ve kültürün yanı sıra Sudan ve Yemen gibi ülkelerdeki bölgesel çatışmaları çözmeye yönelik ortak çabalarımıza ilişkin geniş kapsamlı işbirliğimizde açıkça görülüyor.\" 
İkili ilişkiler, savunma ve enerji alanındaki ilk işbirliklerinden başlayarak, eğitim, teknoloji, turizm ve sanat alanlarındaki işbirliklerine kadar bölgesel olaylar, küresel değişimler ve ortak çıkarlarla şekillenerek zamanla derinleşti.
Binlerce Suudi öğrenci, Kral Abdullah Burs Programı aracılığıyla ABD\'ye giderken, ABD\'li öğrenciler de değişim programlarıyla Suudi Arabistan\'a geldi.
Suudi Arabistan\'ın 2030 Vizyonu, son yıllarda iki ülkenin işbirliğine yeni bir dinamizm kattı ve milyarlarca dolarlık karşılıklı yatırıma katkı sağladı.
Birçok kişi, ilişkilerdeki ivmeyi Trump\'ın 2017 ziyaretine veya 2030 Vizyonu\'na bağlasa da, temeller onlarca yıl önce atılmıştı.
İki ülke ilişkilerinin tarihi
Suudi Arabistan-ABD ilişkilerinin kökleri, Batı\'da İbn Suud olarak bilinen Kral Abdülaziz el-Suud\'un 1932\'de Necid ve Hicaz kabilelerini birleştirerek Suudi Arabistan\'ı kurmasının ardından 1940\'lara kadar uzanıyor.
14 Şubat 1945\'te, 2. Dünya Savaşı sona yaklaşırken, dönemin ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, Yalta Konferansı\'nın ardından, Mısır\'daki Büyük Acı Gölü\'nde Amerikan kruvazörü USS Quincy\'de Suudi Kralı Abdulaziz İbn Suud ile buluştu. 
Görüşme tarihi bir dönüm noktasıydı. Roosevelt, Avrupa\'dan gelen Yahudi mülteciler konusunda Kral Abdulaziz\'in tavsiyesini istedi ve savaş sonrası düzeni şekillendirmede kilit bir oyuncu olarak Suudi Arabistan\'a yöneldi.

Roosevelt, 2. Dünya Savaşı sona ererken yeni bir dünya düzeninin şekillendiğini biliyordu ve Suudi Arabistan\'ın ABD\'nin dostu olması gereken bir ülke olduğunu düşünüyordu.
İki lider karşılıklı saygı geliştirdi. Roosevelt, Kral\'a bir DC-3 yolcu uçağı ve ardından iki tane daha uçak hediye ederek Suudi Havayolları\'nın kurulmasının yolunu açtı.
Roosevelt bundan iki ay sonra öldü, ancak \"Quincy Toplantısı\" kalıcı bir ilişkinin temelini attı.
1953\'te iki ülke \"Karşılıklı Savunma Yardım Anlaşması\" aracılığıyla askeri bağları resmileştirdi.
1957\'de Kral Suud, Washington Ulusal Havaalanı\'nda Başkan Dwight D. Eisenhower ile görüşerek ABD\'yi ziyaret eden ilk Suudi Kralı oldu.
Bölgesel zorluklara karşı kalıcı çözümlere olan ihtiyacın vurgulandığı ziyaret, Suudi Silahlı Kuvvetleri\'ni güçlendirme taahhüdüne yol açtı.
İlk işbirliği, altyapıya da yayıldı ve 1958 yılında ABD\'li mimar Minoru Yamasaki, Dhahran Sivil Havacılık Terminali\'ni tasarladı.
Diplomatik ziyaretler ise 1960\'lara ve 1970\'lere kadar devam etti ve ikili ilişkiler güçlendi.
Ardından Kral Faysal, 1966 yılındaki resmi ziyareti sırasında dönemin ABD Başkanı Lyndon Johnson ile görüştü, ardından 1971 yılında bu kez Başkan Richard Nixon ile bir araya geldi.
1974\'e gelindiğinde, endüstriyel kalkınma, eğitim, teknoloji ve tarıma odaklanan ABD-Suudi Arabistan Ortak Ekonomik Komisyonu\'nun kurulmasıyla ekonomik bağlar derinleşti.
O yıl ayrıca Başkan Nixon, büyüyen ortaklığı teyit ederek, Suudi Arabistan\'a tarihi bir ziyaret gerçekleştirdi.
Dönemin Başkan Yardımcısı George H.W. Bush, 1982 yılında Kral Halid\'in ölümünün ardından başsağlığı dilemek üzere Riyad\'ı ziyaret etti. Bu hareket, ikili ilişkilerin kişisel boyutunu vurgulayan bir davranıştı.
Aralarındaki askeri işbirliği, Suudi birliklerinin Kuveyt\'in kurtuluşunda ABD ve müttefik güçlerine katıldığı 1990-1991 Körfez Savaşı sırasında yoğunlaştı.
ABD birliklerinin Suudi Arabistan\'a konuşlandırılması, Riyad\'ın bölgesel savunmadaki stratejik rolünü vurguladı.
2002 yılında, Suudi Arabistan-ABD Stratejik Diyaloğu, Kral Abdullah\'ın Teksas, Crawford\'daki Başkan George W. Bush çiftliğine yaptığı ziyaret sırasında başlatıldı.
Diyalog, terörle mücadele, enerji, eğitim ve ekonomik konularda işbirliğini geliştirmeyi amaçlıyordu.
Bu işbirliği ruhu, Suudi Arabistan\'ın insan sermayesine yatırım yapmak üzere tasarlanan Kral Abdullah Burs Programı\'nın 2005\'te başlatılmasıyla devam etti.
Pilot aşamada, binden fazla Suudi öğrenciyi ABD\'de eğitim görmeye gönderildi, bu sayı o zamandan beri katlanarak arttı.
Üst düzey temaslar, 2007 yılında First Lady Laura Bush\'un ve ardından 2009 yılında eski Başkan Barack Obama\'nın Suudi Arabistan\'a yaptığı ziyaretiyle sürdü.
2012 yılında Körfez İşbirliği Konseyi (KİK)-ABD Stratejik Forumu kuruldu ve dönemin Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Riyad\'daki ilk bakanlar toplantısına katıldı. Bu sayede KİK\'in ABD\'nin bölgesel stratejisindeki rolü daha da arttı.
Bu ortaklık, Trump\'ın ilk bakanlık döneminde Riyad\'ı ziyaret ettiği 2017\'de bir sıçrama daha yaptı.
Bu ziyaretinde Arap İslam Amerikan Zirvesi, ABD-Suudi Arabistan İkili Zirvesi ve ABD-KİK Zirvesi gibi toplantılar askeri ve ticari bağların genişletilmesine odaklandı.
Trump\'ın Riyad ziyaretinin, yatırım, inovasyon ve halklar arası bağların yenilenmesine odaklanan bu çabaları güçlendireceği düşünülüyor.
Sonuç olarak Suudi Arabistan-ABD ilişkileri, Roosevelt ve Kral Abdulaziz arasındaki tarihi 1945 görüşmesinden stratejik işbirliğindeki yeni döneme kadar, birçok savaşları, ekonomik değişimleri ve siyasi değişimleri atlattı.
Bunların ışığında, Trump\'ın bugün gerçekleştirdiği Riyad ziyaretinde, ABD ile Suudi Arabistan arasında yaklaşık 142 milyar dolar değerinde \"tarihteki en büyük silah satış anlaşması\" imzalandı.
Aynı zamanda Trump, ikinci döneminde ilk yurt dışı ziyaretini Suudi Arabistan\'a gerçekleştirerek 600 milyar dolarlık yatırım taahhüdü elde etti.
Ziyaret esnasında imzalanan teknoloji, savunma, enerji ve kritik mineraller alanındaki anlaşmalar, iki ülke arasındaki stratejik ortaklığı yeni bir boyuta taşıdı.

Suudi Arabistan ve ABD arasındaki ilişki, son 80 yılda savunma, ticaret, eğitim ve turizm gibi birçok alanı kapsayan çok yönlü bir ortaklığa dönüştü.

Popüler Gazete'nin aktardığı Lama El-Hamavi imzalı analize göre ABD Başkanı Donald Trump'ın ikinci döneminde ilk resmi yurt dışı seyahatini Suudi Arabistan'a gerçekleştirmesi tesadüf değil.

1974'ten bu yana altı ABD başkanının Riyad'ı ziyaret etmesi, Suudi Arabistan ile güçlü ortaklıklarının kanıtı olarak görülüyor.

Bu bağlamda, ABD'nin eski Suudi Arabistan Büyükelçisi Michael A. Ratney, geçen yıl Arab News'de yayınlanan bir köşe yazısında konuya ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:

"Bugün ABD-Suudi Arabistan ilişkisi her zamankinden daha güçlü, hükümet yetkililerinden sıradan vatandaşlara kadar iki ülke arasındaki her düzeydeki temaslarla destekleniyor. Bu güç, güvenlik, ticaret ve kültürün yanı sıra Sudan ve Yemen gibi ülkelerdeki bölgesel çatışmaları çözmeye yönelik ortak çabalarımıza ilişkin geniş kapsamlı işbirliğimizde açıkça görülüyor."

İkili ilişkiler, savunma ve enerji alanındaki ilk işbirliklerinden başlayarak, eğitim, teknoloji, turizm ve sanat alanlarındaki işbirliklerine kadar bölgesel olaylar, küresel değişimler ve ortak çıkarlarla şekillenerek zamanla derinleşti.

Binlerce Suudi öğrenci, Kral Abdullah Burs Programı aracılığıyla ABD'ye giderken, ABD'li öğrenciler de değişim programlarıyla Suudi Arabistan'a geldi.

Suudi Arabistan'ın 2030 Vizyonu, son yıllarda iki ülkenin işbirliğine yeni bir dinamizm kattı ve milyarlarca dolarlık karşılıklı yatırıma katkı sağladı.

Birçok kişi, ilişkilerdeki ivmeyi Trump'ın 2017 ziyaretine veya 2030 Vizyonu'na bağlasa da, temeller onlarca yıl önce atılmıştı.

İki ülke ilişkilerinin tarihi

Suudi Arabistan-ABD ilişkilerinin kökleri, Batı'da İbn Suud olarak bilinen Kral Abdülaziz el-Suud'un 1932'de Necid ve Hicaz kabilelerini birleştirerek Suudi Arabistan'ı kurmasının ardından 1940'lara kadar uzanıyor.

14 Şubat 1945'te, 2. Dünya Savaşı sona yaklaşırken, dönemin ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, Yalta Konferansı'nın ardından, Mısır'daki Büyük Acı Gölü'nde Amerikan kruvazörü USS Quincy'de Suudi Kralı Abdulaziz İbn Suud ile buluştu.

Görüşme tarihi bir dönüm noktasıydı. Roosevelt, Avrupa'dan gelen Yahudi mülteciler konusunda Kral Abdulaziz'in tavsiyesini istedi ve savaş sonrası düzeni şekillendirmede kilit bir oyuncu olarak Suudi Arabistan'a yöneldi.

Roosevelt, 2. Dünya Savaşı sona ererken yeni bir dünya düzeninin şekillendiğini biliyordu ve Suudi Arabistan'ın ABD'nin dostu olması gereken bir ülke olduğunu düşünüyordu.

İki lider karşılıklı saygı geliştirdi. Roosevelt, Kral'a bir DC-3 yolcu uçağı ve ardından iki tane daha uçak hediye ederek Suudi Havayolları'nın kurulmasının yolunu açtı.

Roosevelt bundan iki ay sonra öldü, ancak "Quincy Toplantısı" kalıcı bir ilişkinin temelini attı.

1953'te iki ülke "Karşılıklı Savunma Yardım Anlaşması" aracılığıyla askeri bağları resmileştirdi.

1957'de Kral Suud, Washington Ulusal Havaalanı'nda Başkan Dwight D. Eisenhower ile görüşerek ABD'yi ziyaret eden ilk Suudi Kralı oldu.

Bölgesel zorluklara karşı kalıcı çözümlere olan ihtiyacın vurgulandığı ziyaret, Suudi Silahlı Kuvvetleri'ni güçlendirme taahhüdüne yol açtı.

İlk işbirliği, altyapıya da yayıldı ve 1958 yılında ABD'li mimar Minoru Yamasaki, Dhahran Sivil Havacılık Terminali'ni tasarladı.

Diplomatik ziyaretler ise 1960'lara ve 1970'lere kadar devam etti ve ikili ilişkiler güçlendi.

Ardından Kral Faysal, 1966 yılındaki resmi ziyareti sırasında dönemin ABD Başkanı Lyndon Johnson ile görüştü, ardından 1971 yılında bu kez Başkan Richard Nixon ile bir araya geldi.

1974'e gelindiğinde, endüstriyel kalkınma, eğitim, teknoloji ve tarıma odaklanan ABD-Suudi Arabistan Ortak Ekonomik Komisyonu'nun kurulmasıyla ekonomik bağlar derinleşti.

O yıl ayrıca Başkan Nixon, büyüyen ortaklığı teyit ederek, Suudi Arabistan'a tarihi bir ziyaret gerçekleştirdi.

Dönemin Başkan Yardımcısı George H.W. Bush, 1982 yılında Kral Halid'in ölümünün ardından başsağlığı dilemek üzere Riyad'ı ziyaret etti. Bu hareket, ikili ilişkilerin kişisel boyutunu vurgulayan bir davranıştı.

Aralarındaki askeri işbirliği, Suudi birliklerinin Kuveyt'in kurtuluşunda ABD ve müttefik güçlerine katıldığı 1990-1991 Körfez Savaşı sırasında yoğunlaştı.

ABD birliklerinin Suudi Arabistan'a konuşlandırılması, Riyad'ın bölgesel savunmadaki stratejik rolünü vurguladı.

2002 yılında, Suudi Arabistan-ABD Stratejik Diyaloğu, Kral Abdullah'ın Teksas, Crawford'daki Başkan George W. Bush çiftliğine yaptığı ziyaret sırasında başlatıldı.

Diyalog, terörle mücadele, enerji, eğitim ve ekonomik konularda işbirliğini geliştirmeyi amaçlıyordu.

Bu işbirliği ruhu, Suudi Arabistan'ın insan sermayesine yatırım yapmak üzere tasarlanan Kral Abdullah Burs Programı'nın 2005'te başlatılmasıyla devam etti.

Pilot aşamada, binden fazla Suudi öğrenciyi ABD'de eğitim görmeye gönderildi, bu sayı o zamandan beri katlanarak arttı.

Üst düzey temaslar, 2007 yılında First Lady Laura Bush'un ve ardından 2009 yılında eski Başkan Barack Obama'nın Suudi Arabistan'a yaptığı ziyaretiyle sürdü.

2012 yılında Körfez İşbirliği Konseyi (KİK)-ABD Stratejik Forumu kuruldu ve dönemin Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Riyad'daki ilk bakanlar toplantısına katıldı. Bu sayede KİK'in ABD'nin bölgesel stratejisindeki rolü daha da arttı.

Bu ortaklık, Trump'ın ilk bakanlık döneminde Riyad'ı ziyaret ettiği 2017'de bir sıçrama daha yaptı.

Bu ziyaretinde Arap İslam Amerikan Zirvesi, ABD-Suudi Arabistan İkili Zirvesi ve ABD-KİK Zirvesi gibi toplantılar askeri ve ticari bağların genişletilmesine odaklandı.

Trump'ın Riyad ziyaretinin, yatırım, inovasyon ve halklar arası bağların yenilenmesine odaklanan bu çabaları güçlendireceği düşünülüyor.

Sonuç olarak Suudi Arabistan-ABD ilişkileri, Roosevelt ve Kral Abdulaziz arasındaki tarihi 1945 görüşmesinden stratejik işbirliğindeki yeni döneme kadar, birçok savaşları, ekonomik değişimleri ve siyasi değişimleri atlattı.

Bunların ışığında, Trump'ın bugün gerçekleştirdiği Riyad ziyaretinde, ABD ile Suudi Arabistan arasında yaklaşık 142 milyar dolar değerinde "tarihteki en büyük silah satış anlaşması" imzalandı.

Aynı zamanda Trump, ikinci döneminde ilk yurt dışı ziyaretini Suudi Arabistan'a gerçekleştirerek 600 milyar dolarlık yatırım taahhüdü elde etti.

Ziyaret esnasında imzalanan teknoloji, savunma, enerji ve kritik mineraller alanındaki anlaşmalar, iki ülke arasındaki stratejik ortaklığı yeni bir boyuta taşıdı.