Sudan ordusu ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında Nisan 2023'te savaş patlak verdiğinden beri, Captagon ticareti ülkede önemli bir gelir kaynağı haline geldi.
Popüler Gazete'nin Arap medyasından aktardığına göre ülkede büyüyen uyuşturucu ticaretinin ölçeği, Şubat ayında Sudan ordusunun Hartum'un kuzeyindeki el-Ceyli sanayi bölgesini HDK'den kurtarmasıyla ortaya çıktı.
Söz konusu bölgedeki tesislerde, Captagon üretildiği ve "hayvan yemi takviyesi" ve "Suriye'de üretilmiştir" ibareli çuvallarda paketlenmiş hammaddeler olduğu görüntülendi.
Sudanlı bir istihbarat yetkilisine göre söz konusu tesislerde bir saatte 100 bin hap üretiliyordu.
Sudan ordusu, Hartum'da bazı bölgeleri geri almaya başladıkça, daha önce HDK kontrolü altında olan konutlar ve fabrikalarda gizlenmiş Captagon üretim laboratuvarları da keşfetti.
HDK hala altın madenciliği operasyonlarını kontrol etse de, bazı önemli madenler üzerindeki doğrudan kontrolünü kaybetti.
Böylece Captagon, düşük maliyetli ve yüksek kazançlı bir gelir aracı haline geldi.
Tarihsel olarak kenevir veya bango yetiştiriciliğiyle bilinen Sudan, sentetik uyuşturucu ve Captagon'un üretim ve kaçakçılığının yeni merkezi oldu.
Suriye'nin narco-devlet haline gelmesi
İç savaşın başlamasından itibaren, Beşşar Esed rejimi Captagon üretimini bir ekonomik kurtarıcıya dönüştürdü, buradan akan gelirlerin bir kısmı rejime ve milislere aktı.
Yaptırımlar nedeniyle sekteye uğrayan Beşşar Esed rejimi, yasadışı uyuşturucu ticaretine finansal bir can simidi olarak yöneldi.
Bu yapı, Beşşar'ın kardeşi Maher Esed liderliğindeki 4. Zırhlı Tümen ve istihbarat kurumları eliyle yürütüldü. Ancak rejimin 2024 sonlarındaki düşüşü, operasyonları sekteye uğrattı.
Şam'daki yeni yönetim, Suriye'yi uyuşturucu ticaretinden "arındırma" sözü vererek, laboratuvarları yok etti ve Captagon stoklarını kamuoyunun önünde imha etti.
Fakat suç ağları ortadan kaybolmadı. Teknik bilgi, üretim becerisi ve kaçakçılık rotaları başka ülkelere kaydı.
Sudan, zayıf kurumları, iç savaş kaosu ve ekonomik boşlukları nedeniyle Captagon için yeni bir merkez olarak öne çıktı.
Suriye’deki endüstriyel makineler Sudan’a taşındı. Ekipmanlar “veteriner tedarikçisi” ya da “gıda işleme” şirketleri kılıfı altında ülkeye sokuldu.
Sudan’ın kırılgan yapısı
Sudan’da derinleşen savaş, toplumsal yapıyı da zayıflatmış durumda.
Yoksulluk, açlık ve kitlesel yerinden edilmeler halkı savunmasız hale getirirken, Captagon hem HDK için bir finansman kaynağı hem de bazı siviller için enerji ve açlık bastırıcı bir madde olarak cazip hale geldi.
Birkaç sente mal olan bir hapın 25 dolara kadar satılması, bu ticaretin ne kadar karlı olduğunu gözler önüne seriyor.
HDK’nin tam olarak ne kadar gelir elde ettiği bilinmiyor; ancak savaş ekonomisi içinde bu kaynak, altına alternatif bir finansal damar niteliği taşıyor.
Bölgesel ve küresel sonuçlar
Captagon’un Sudan’a kayışı, sadece yerel bir mesele değil, bölgesel güvenliği de doğrudan tehdit ediyor.
Kızıldeniz üzerinden Körfez’e, Afrika Boynuzu üzerinden Doğu Afrika’ya ve oradan Avrupa’ya uzanan kaçakçılık rotaları yeniden şekilleniyor.
Bu durum, Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerinde zaten ciddi bir halk sağlığı sorunu haline gelmiş Captagon krizini daha da büyütebilir.
Sudan için ise tablo daha da ağır. Uyuşturucu bağımlılığı toplumsal çöküşü hızlandırabilir, savaş sonrası yeniden inşa ihtimallerini zora sokabilir ve uluslararası yardımın etkinliğini azaltabilir.
Dolayısıyla Sudan’daki savaş yalnızca iktidar mücadelesi değil, aynı zamanda bir uyuşturucu ekonomisinin yükselişiyle iç içe geçmiş durumda.
Sonuç
Suriye’deki “uyuşturucu devletinin” çöküşü Captagon ticaretini bitirmedi, aksine Sudan’daki savaşla birleşerek daha tehlikeli bir boyuta taşıdı.
Bu yeni merkez, ülkenin önümüzdeki yıllarda hem bağımlılık hem de istikrarsızlık sarmalına sürüklenme riskini büyütüyor.
Uyuşturucuya karşı mücadele, Sudan’daki savaştan ayrı düşünülemez. Çünkü Captagon artık yalnızca bir ticaret ürünü değil, doğrudan çatışmayı finanse eden stratejik bir araç haline gelmiş durumda.
Ayrıca, Sudan’daki uyuşturucu ağları yalnızca bölgesel değil küresel suç şebekeleriyle de bağlantılı.
Latin Amerika’dan gelen kokain rotalarıyla kesişme ihtimali, Sudan’ı uluslararası organize suçun yeni bir kavşağına dönüştürebilir.
Bu senaryo, hem Afrika Boynuzu’nda hem de Akdeniz’de kaçakçılık ağlarını çeşitlendirebilir.
HDK ve müttefikleri bu ticareti bırakmaya istekli değil; çünkü uyuşturucu gelirleri olmadan askeri operasyonlarını sürdürmeleri neredeyse imkansız.
Eğer uluslararası bir baskı ve müdahale mekanizması geliştirilmezse, Sudan’ın “yeni Suriye” haline gelme riski son derece yüksek.
