Rus askeri üsleri
Basına açık görüşme bölümünde Kremlin için temel bir öncelik olan Rus askeri üslerinin varlığına değinilmedi.
Şara da geçiş dönemi adaleti veya Esed’in iadesi konusunu gündeme getirmedi.
Ancak özel görüşmelerde bu konular ele alındı.
Bu durum, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ve Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un yaptıkları açıklamalarla kısmen ortaya konuldu, ancak bu konularda somut bir anlaşmaya atıfta bulunulmadı.
Bazı sızıntılar, Rus askeri varlığının Suriye’deki görev, kapsam ve yetkilerini yeniden düzenlemek için yeni bir yasal çerçeve oluşturulmasına dair ortak bir istek olduğuna işaret ediyor.
Suriye kaynakları, Rus Hmeymim hava üssünde ortak yönetim ve Lazkiye havalimanının yeniden açılmasıyla ilgili ön anlaşmalar olduğunu öne sürdü, ancak Rus tarafı bunu doğrulamadı.
Esed konusuna gelince, resmi bir talep olarak sunulmak yerine, yüzeysel olarak tartışılmış gibi görünüyor.
Moskova'daki bir Suriyeli kaynak, Esed ve eski rejimden diğer isimlerin teslim edilmesi talebinin, genel "geçiş dönemi adaleti" tartışması çerçevesinde gündeme geldiğini belirtti.
Yine gizemini koruyan bir diğer önemli nokta ise Moskova'nın Suriye'de rol oynama, ya bazı bölgelerde durumu sakinleştirme ya da oradaki Suriyeli yetkililere yardım etme olasılığı oldu.
Toplantı öncesinde Moskova’nın kuzeydoğuda SDG/YPG, güneyde Dürzilerle arabuluculuk yapabilme kapasitesi ve İsrail’in saldırılarını engelleme çabaları konuşulmuştu.
Devriyeler ve askeri eğitim
Uzmanlar, Moskova'nın "yeterli deneyim ve yetkinliğe sahip" olduğunu belirterek, Rusya'nın geçmişte Suriye'nin güneyindeki anlaşma ve Golan Tepeleri'ndeki sınır hattı boyunca devriyeler düzenleyerek rol oynadığına dikkat çekiyor.
Ancak Kremlin, toplantıda Suriye bölgelerinde Rus devriyeleri konusunun gündeme geldiğine dair haberleri reddetti.
Moskova ve Şam’ın Suriye ordusunu yeniden yapılandırma, eğitme ve savunma sistemleriyle donatma mekanizmalarında anlaşması durumunda, bu adım ileride kritik önem kazanabilir.
Bu konu, Suriye Genelkurmay Başkanı’nın Moskova ziyareti sırasında da ele alınmıştı.
Uygulama ise Rusya’nın hem Suriye hem de İsrail taraflarıyla koordinasyonu sağlamasına bağlı.
İsrail'in askeri yapılanmaya yeni saldırılar düzenlemesini önlemek için Rus iletişim kanallarının İsrail ile açılmasını gerektiriyor.
Rusya'nın borcu
İki ülke arasındaki yeni ilişkideki bir diğer önemli unsur, Rusya'nın Suriye'ye olan borçları ve Moskova'dan talep edilen tazminat meselesi.
İlk göstergeler, Moskova’nın iki şekilde yaklaşmaya hazır olduğunu gösteriyor.
Birincisi, Suriye’yi mevcut borçlarından muaf tutmak ve yeniden yapılanma sürecine Rus şirketlerini dahil etmek; ikincisi ise enerji, ulaşım ve stratejik tesislerin onarımına doğrudan katkı sağlamak.
Toplantı sonrası Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, Rus şirketlerinin Suriye’ye dönmeye hazır olduğunu ve enerji santralleri ile büyük petrol ve gaz projelerinin rehabilitasyonuna katkıda bulunacaklarını açıkladı.
Moskova ayrıca acil gıda ve tıbbi malzeme gönderimi, yol ve gıda güvenliği alanlarında da destek sağlayacak.
Yeniden yapılanma
Novak ayrıca, "Suriye'nin acilen yeniden yapılanmaya ihtiyaç duyduğunun genel olarak farkındayız. Enerji, demiryolu ve ulaşım altyapısı da dahil olmak üzere altyapısında önemli bir hasar meydana geldi. Rusya bu konuda destek sağlayabilir. Şirketlerimiz ayrıca, Sovyet döneminde olduğu gibi, ulaşım altyapısını geliştirmek ve enerji sektörünü rehabilite etmekle de ilgileniyor" şeklinde konuştu.
Bu bağlamda, Suriye Maliye Bakanı Muhammed Barniyeh, Washington'da düzenlenen Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası yıllık toplantıları sırasında, ülkenin yeniden inşası için Rusya’ya fırsatlar sunmaya hazır olduklarını dile getirdi.
Genel olarak, Kremlin’deki görüşme, Esed dönemini kısmen geride bırakmak ve yeni bir sayfa açmak için çerçeve oluşturuyor.
Eski rejiminden geriye kalanlara açık ya da örtülü Rus desteği artık gündemde değil. Ancak tüm konularda anlaşmaya varmak kolay değil.
Uzmanlar, ortak hükümet eylem mekanizmalarının çalıştırılması ve detaylı görüşmelerin sürdürülmesi gerektiğini belirtiyor.
İki liderin görüşmesinde Moskova-Şam arasında uçuşların yeniden başlatılmasına dair anlaşmaya varılması, ilişkilerin normalleşmesi yönünde küçük ama önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Bir yıl önce savaşın tarafları olan Şara ve Putin Kremlin’de bir araya gelerek, Suriye’de yeni bir dönemin temellerini attı.
Rusya’ya sığınmak zorunda kalan Beşşar Esed ise artık sahnenin dışında gelişmeleri uzaktan izliyor.
Bu buluşma, Suriye’deki güç dengelerinin hızla değiştiğini ve diplomasi ile pragmatizmin çatışma döneminin yerini aldığını gösteriyor.
Esed’in geleceği belirsizliğini korurken, Şara-Putin iş birliği, ülkenin yeniden yapılanma ve uluslararası ilişkilerde yeni bir sayfa açmasının sinyalini veriyor.
