Hamas'ın silahsızlanma konusundaki seçenekleri neler?

Gazze Şeridi’nde yürürlüğe konan ateşkes anlaşmasının ikinci aşamasında ele alınan en hassas başlıklardan biri, Hamas’ın silahsızlandırılması meselesi olarak öne çıkıyor.

Popüler Gazete'nin Mahmud Hassan imzalı analizden aktardığına göre hem bölgesel hem de küresel aktörler açısından kritik önem taşıyan bu konu, yalnızca bir askeri kapasite sorunu değil, ateşkesin geleceğini ve siyasi çözüm arayışlarının seyrini belirleyebilecek kırılgan bir nokta olarak değerlendiriliyor.

Gazze Hükümeti Medya Ofisi’nin açıklamasına göre, İsrail ordusu ateşkesin ilanından bu yana 80 kez anlaşmayı ihlal ederek 97 Filistinlinin ölümüne ve 230 kişinin yaralanmasına neden oldu.

Bu tablo, Hamas’ın silahlarının teslimine dair tartışmayı yalnızca askeri değil aynı zamanda güvenlik, meşruiyet ve direnç alanlarına da taşıyor.

Bu koşullarda Hamas’ın silahlarının geleceği, hem kolay çözülebilecek bir başlık olmaktan uzak hem de ateşkes sürecini rayından çıkarabilecek kadar tehlikeli bir niteliğe sahip.

Hamas'ın cephaneliği

İsrail ve destekçisi ülkeler, Hamas’ın askeri kapasitesi çoğu zaman abartılı biçimde ele alsa da, örgütün elinde İsrail’in sahip olduğu uzun menzilli füzeler, savaş uçakları, tanklar veya sığınak delici mühimmat, akıllı robotik sistemler ve diğer hassas güdümlü silahlar bulunmuyor.

Hareket, kısa menzilli roketler, yerel üretim dronlar, basit planörler, mermiler ve bazı hafif silahlarla varlık gösteriyor.

Mısırlı askeri uzman Tuğgeneral Samir Ragheb'e göre Hamas, birçok silahını Gazze’ye girişine izin verilen motosiklet ve otomobil parçalarından, fiberglastan ve hatta bazı çocuk oyuncaklarından dönüştürerek üretiyor.

Ayrıca Hamas'ın askeri kanadı Kassam Tugayları, 7 Ekim 2023'te düzenlenen Aksa Tufanı operasyonundan bu yana cephaneliği ciddi biçimde tüketti.

Son iki yılda İsrail mevzilerine, havaalanlarına ve yerleşim yerlerine 5 binden fazla roket fırlatılırken, son aylarda roket atışları tek seferde üç ila beş füzeye kadar düştü.

Gazze’deki altyapının yüzde 90’ının yok olması, üretim atölyeleri ve tünellerin büyük kısmının imha edilmesi, örgütün silahlanma kapasitesini neredeyse felç etti.

Hamas artık İsrail mühimmatlarının kalıntılarını ve tank parçalarını geri dönüştürerek silah üretmeye çalışıyor.

Silahsızlanma

ABD Başkanı Donald Trump, geçtiğimiz günlerde Gazze anlaşmasının ikinci aşamasının başladığını ve Hamas'ın silahlarını bırakacağını belirterek, "Silahlarını bırakacaklarını söylediler ve eğer bırakmazlarsa, biz onları silahsızlandıracağız" diye uyardı.

Trump yönetimi bugüne kadar Hamas'ı silahsızlandırmak için hangi mekanizmaları kullanacağını, yani öncelikle grubun stoklarını nasıl tespit edip envanter çıkaracağını, bu depoların nerede tutulduğunu veya diğer Filistinli grupları ABD-İsrail talebini yerine getirmeye nasıl zorlayacağını açıklamadı.

ABD’nin eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Faivel, “Hamas’ın silah bırakacağını söylemek kolay, bunu uygulamak çok daha zor” değerlendirmesinde bulundu.

Uzmanlara göre süreç birkaç nedenle zor.

Birincisi, İsrail’in ateşkes ihlalleri Hamas’ı silahlarını teslim etme konusunda ikna etmeyi güçleştiriyor.

İkincisi, Gazze’de güvenlik boşluğu büyürken silaha olan ihtiyaç artıyor.

Üçüncüsü ise rehine takaslarının neredeyse tamamlanmasıyla Hamas’ın pazarlık gücü azalmış durumda ve geriye tek koz olarak silahlar kaldı.

Avrupalı yetkililer, Gazze’de silahsızlanma sürecine finansman ve uzman desteği sağlanması, ayrıca Refah sınırında bir gözlem misyonu kurulması ve Gazze Şeridi'ndeki bir polis gücünün eğitilmesine yardımcı olma fikrini gündeme getirdi.

İngiltere Başbakanı Keir Starmer ise, 1998’deki Hayırlı Cuma Anlaşması’nı örnek göstererek siyasi çözüm ve güven artırıcı önlemlerle ilerlenebileceğini söyledi.

Ancak birçok analist, “Gazze, Belfast değil” diyerek bu modelin uygulanabilirliğini reddediyor ve Tel Aviv'in bile böyle bir yaklaşımı asla kabul etmeyeceğini söylüyor.

Mısır'ın teklifi

Mısır’ın önerisi ise daha esnek.

Kahire, Hamas’ın silahlarını tamamen teslim etmek yerine uzun vadeli bir ateşkes kapsamında “dondurması” fikrini gündeme aldı.

Mısır Devlet Enformasyon Servisi Başkanı Diaa Raşvan’a göre, Hamas silahlarını İsrail’ ve ABD’ye teslim etmeyecek, ancak bağımsız bir Mısır-Arap veya Mısır-Arap-Filistinli bir komite bunları denetleyebilir.

Mısırlı analist Muhammed Cemal ise Hamas’ın ağır saldırı silahlarını bırakabileceğini, ancak savunma silahlarını koruyabileceğini ifade ediyor.

Mısırlı siyasi analist Muhammed Cemal, silahların tamamen teslim edilmesinin pek olası olmadığını söyledi.

Ancak, Hamas'ın işgal altındaki toprakların savunmasında görev aldığını düşündüğü için ağır ve saldırı silahlarını bırakmayı kabul edebileceğini, ancak savunma silahlarını bırakmayabileceğini belirtti.

Ayrıca, bazı Filistinli grupların bu fikri tamamen reddettiğini de sözlerine ekledi.

Hamas'ın seçenekleri

Hamas içindeki görüşler de farklılık gösteriyor.

İsminin açıklanmasını istemeyen üst düzey bir Hamas yetkilisi, silahların teslim edilmesinin söz konusu olmadığını söylerken, hareketin önde gelen isimlerinden Musa Ebu Marzuk daha temkinli bir tonla “Tam egemen bir Filistin devleti kurulduğu gün silahlarımızı teslim etmeye hazırız” dedi.

Hareketin, cephaneliğini tünellerde saklaması, bir kısmını İslami Cihat’a devretmesi veya sembolik bir teslimle süreci oyalaması olasılık dahilinde görülüyor.

İki hareket, silahlı gruplar arasındaki askeri faaliyetleri koordine etmek için halihazırda ortak bir operasyon odası işletiyor.

Hamas, Trump'ı yatıştırmak için roketleri teslim etmek gibi kısmi bir teslimi kabul ederek, savunma silahlarını elinde tutarak veya bazı silahları bir Arap veya uluslararası barış gücüne devrederek ya da bunları tanınmış meşru bir otoriteye, örneğin seçilmiş bir ulusal hükümete teslim ederek manevra yapabilir.

ABD'nin pragmatizmi

ABD'nin pragmatizmi, Washington'ın savaşı sona erdirmek için Hamas ile doğrudan görüşmelere başlamasında olduğu gibi yeniden su yüzüne çıkabilir.

Washington, savaşın uzamaması için Hamas’ın silahlarının bir kısmının kaldırılmasıyla yetinmeyi kabul edebilir.

ABD Başkan Yardımcısı JD Vance, Özel Temsilci Steve Witkoff ve Jared Kushner’in son İsrail ziyareti,  ateşkes anlaşmasını baltalamaya hevesli görünen Netanyahu'yu dizginleme ve sürecin çökmesini önlemeye dönük bir diplomatik girişim olarak değerlendiriliyor.

Hamas ise, önümüzdeki hafta ve ayların neler getireceğini beklerken, Gazze'de siyasi, askeri ve sahadaki konumunu yeniden tesis etmek için çalışıyor.

Hareket, kanunsuzluğu, silahlı kaosun yayılmasını veya anlaşmanın çökmesini önlemek için Gazze Şeridi üzerindeki güvenlik kontrolünü sürdürmeye kararlı.

Sonuç

Gazze’de güvenlik boşluğunun derinleşmesiyle birlikte, özellikle İsrail tarafından doğrudan desteklenen Hamas karşıtı silahlı grupların varlığı, sahadaki güç dengelerini daha da kırılgan hale getiriyor.

Bu tür çetelerin kent içindeki faaliyetleri, Hamas’ın silah bırakması halinde otorite kaybı ve güvenlik kontrolünün tamamen parçalanması riskini artırıyor.

Dolayısıyla hareket açısından silahlar yalnızca İsrail’e karşı değil, aynı zamanda iç güvenlik dengelerini ve kontrol alanını korumak adına da vazgeçilmez bir unsur olarak görülüyor.

Bu nedenle Hamas’ın mevcut koşullarda silahsızlanması, örgüt açısından yalnızca askeri değil, varoluşsal bir tehdit anlamına geliyor.

Bu konu, hem Gazze’deki ateşkesin geleceğini hem de bölgesel dengelerin yönünü belirleyecek.

Ancak asıl soru şimdilik cevapsız: Mağduru kendini savunma hakkından vazgeçmeye ikna etmek için ne teklif edildi?

Bu soruya verilecek yanıt, Gazze’de barışın mı yoksa yeni bir savaşın mı başlayacağını belirleyecek.