DOLAR 39.90 ₺
EURO 46.86 ₺
G.ALTIN 4,186.84 ₺
Ç.ALTIN 6,894.70 ₺
BTC 106,827.55 $
ETH 2,423.37 $
BİST 9,404.89
İsrail'in, 13 Haziran'da sabah üç buçukta İran'a düzenlediği saldırı sırasında, İran güvenlik mekanizmaları gizli bir operasyonla ülkenin dini lideri Ali Hamaney'i güvenli bir yere götürdü.
Popüler Gazete'nin Shachar Kleiman imzalı analizden aktardığına göre Hamaney ailesiyle birlikte, evinden yaklaşık yarım saat uzaklıkta bulunan bir yeraltı sığınağına götürüldü.
Tahran'ın eski mahallelerinden biri olan Lavizan'da yerin onlarca metre altındaki bir sığınakta gizli bir birim tarafından korunan Hamaney, kendini tekrar İslam Devrimi'nin geleceğine yönelik bir savaşın içinde buldu.
Hamaney saklanmak zorunda kaldığı sığınakta ordu şefleri ve Devrim Muhafızları'nın yanı sıra çok sayıda nükleer bilim insanının öldürüldüğünü öğrendi.
Aynı gün sabah 6:00'da, saldırılara ilişkin ilk duyuru Hamaney'in ofisi tarafından yayınlandı. Saldırılarda birkaç komutan ve bilim insanının öldüğü kabul edildi ve yerlerine yenilerinin atanacağına söz verilerek, İsrail tehdit edildi.
Hamaney ise ertesi gün X hesabından yaptığı paylaşımda, "Siyonist rejim büyük bir hata yapmış, ciddi bir yanlışta bulunmuş ve pervasızca bir eylem gerçekleştirmiştir. Allah’ın izniyle bu eylemin sonuçları o rejimin yıkımını beraberinde getirecektir" ifadelerine yer verdi.
Günler sonra 17 Haziran'da Trump, “Dini liderin nerede saklandığını tam olarak biliyoruz. Kolay bir hedef ama orada güvende. Şu anda onu ortadan kaldırmayacağız. Ama sivillere ya da Amerikan askerlerine füze atılmasını istemiyoruz. Sabır taşmak üzere" şeklinde bir açıklama yaptı.
Bu açıklamanın ertesi günü Hamaney, bu tehdit karşısında kendini tutamayarak X hesabından şu paylaşımı yaptı:
"İran'ı, İran milletini ve tarihini bilen akıllı insanlar bu millete asla tehdit edici bir dille konuşmaz çünkü İran milleti teslim olmaz. ABD Başkanı açıkça İran milletine teslim olun çağrısı yaparak kabul edilemez sözler sarf etti, ancak biz onlara diyoruz ki tehdit edecekseniz tehditten korkan birini tehdit edin."
Hamaney ayrıca savaş mesajı vererek, “Asil Haydar’ın adıyla savaş başlar. Ali, Zülfikar’ıyla Hayber’e dönüyor. Allahu Ekber" diye yazdı.
Öte yandan Hamaney'in sığınağının dışında, havada sessiz bir darbe kokusu yükseliyordu.
İran konusunda uzman bir tarihçi olan Arash Azizi'nin The Atlantic dergisinde yayınladığı makaleye göre rejimdeki üst düzey isimlerden oluşan bir grup, resmi olmasa bile devletin dizginlerini Hamaney'den almayı planladı.
İş insanları, politikacılar, üst düzey subaylar ve bazı mollaları içeren bu grubun planına göre, Hamaney geçici bir liderlik komitesine iktidarı bırakmaya zorlanacaktı.
Azizi'nin kaynakları, "Herkes Hamaney'in günlerinin sayılı olduğunu biliyor. Görevde kalsa bile, gerçek bir güce sahip olmayacak" iddiasında bulundu.
Hamaney, İsrail ve ABD'den gelen tehditleri darbe planı ve iletişimin kesilmesiyle ilgili söylentilerle ilişkilendirdi.
Bu süreçte, üst düzey rejim yetkilileri Hamaney ile iletişim kuramadı.
Bu arada, Hamaney'in paranoyası İran sokaklarını sardı. Rejim ile ilişkili medya kuruluşları, son iki haftada Mossad ile "iş birliği" yapmakla suçlanan en az 700 kişinin tutuklandığını bildirdi.
Şüpheliler "İHA kullanmak, el yapımı bombalar üretmek, hassas askeri tesisleri fotoğraflamak ve İsrail ordusuna bilgi aktarmakla" suçlandı. Bu arada, insan hakları örgütü Mizan, idamların başladığını duyurdu.
Sürgünde olan İranlı analist Ali Hüseyin, "Fordo operasyonundan sonra İsrail'in saldırılarının ana hatları doğrudan rejimin varlığına yönelikti. İran rejiminin düşüşüne sadece birkaç gün kaldığını söylemek abartı olmazdı" dedi.
Ancak Hüseyin'e göre Trump'ın savaşı bitirmeye yönelik ani hamlesi, sürdürülebilir bir barış yaratmak için değil, tam olarak rejimin düşüşünü önlemek için yapıldı.
Hatta Trump'ın, "Çin artık İran'dan petrol satın almaya devam edebilir" şeklindeki açıklaması bile, İran'a yardım etme yönünde bir adımdı.
Konuya ilişkin değerlendirmede bulunan, MEMRI Enstitüsü'ndeki İran masasının başkanı Ayelet Savyon ise, "Hamaney'in bakış açısından, hayatta kalması zaferdir. Çünkü iki süper güce karşı hayatta kaldı" dedi.
Savyon, diktatörlük yönetimine karşı devrim için gerekli olan liderlik, silahlar ve gıda tedariki gibi hafife alınmaması gereken faktörlerin eksik olduğunu vurgulayarak şunları ekledi:
"Bu, gelecekte ayaklanma olmayacağı anlamına gelmiyor, ancak şu anda insanlar yakıt, gıda ve para için sokaklara çıkar. 'Muzaffer' Hamaney'i desteklemek zorunda kalacaklar. Daha sonrası ise kim bilir?"
Rejimin devrilmesinin Batı'da kabul edilemeyeceğinin altını çizen Savyon, "Hamaney ile bile istikrar istiyor. Trump, İran'da zayıflamış bir diktatörle istikrarı kasıtlı olarak seçti, çünkü bu kendi amaçlarına hizmet ediyor" dedi.
İran'ın son Şah'ının oğlu Rıza Pehlevi'nin de bir çözüm olmadığına dikkat çeken Savyon, şu değerlendirmeyi yaptı:
"Trump, Hamaney'i istiyor, çünkü bu istikrar anlamına geliyor, yeni bir Afganistan veya Irak değil. İsrail'in bakış açısından ise diğer her şey terörün, nükleerin, füzelerin ve vekil milislerin kollarını kesmek."
Hamaney hayatta kalmasına rağmen, herkes 85 yaşındaki liderin biyolojik saatinin işlediğini biliyor.
Birçok İranlı, Hamaney'in son günlerinde iktidarı miras olarak oğluna devredeceğinden şüpheleniyor.
Mücteba Hamaney, büyük oğlu değil ve kesinlikle gerekli gerekli olan dini rütbeye sahip değil.
Kağıt üzerinde, Hamaney bir varis atama konusunda "engelleniyor", ancak pratikte bu görev Uzmanlar Meclisi kendi elinde.
Bu meclisin üyeleri Hamaney'in onayıyla atanıyor ve onun iradesine karşı çıkıp çıkmayacakları konusunda ciddi şüpheler var.
Dahası, üst düzey meclis üyeleri yıllar içinde süreçten sorumlu gizli ve sınırlı bir konseyin olduğunu ortaya koydu.
Bunların ötesinde Reuters, gizli komitenin tartışmalarında önde gelen adaylardan biri olarak Mücteba'nın adını gündeme getirdi.
Ancak ajansa göre, İslam Devrimi'nin kurucusu Humeyni'nin torunu Hasan Humeyni de bir diğer aday.
Mücteba'nın aksine, Humeyni ılımlı ekonomik-sosyal değişiklikleri destekleyen reformist kampın bir müttefiki olarak görülüyor.
İronik bir şekilde bazı uzmanlar, Batı için Müctaba'ya kıyasla "daha uzlaşmacı yüz" olarak tanımlanabilecek kişinin tam olarak İslam Cumhuriyeti kurucusunun torunu olduğunu düşünüyor.
Hamaney iletişimi en aza indirerek, suikast planlarını zora sokmak için elektronik iz bırakmamayı tercih ediyor.
En son 19 Haziran'da kısa süreli bir video konuşmasıyla ortaya çıktı ancak o zamandan beri kamuoyu önünde görülmedi.
Hamaney'in yokluğunda halefler belirledi ve uzaktan kontrolle karar mekanizmaları üzerindeki hakimiyeti devam ediyor.
Sonuç olarak Hamaney, kamuoyunun önüne çıkmadan güvenlik önlemleri aldı, halef atamaları ile siyasi istikrarı korumaya çalıştı ve videolar üzerinden süren kontrollü mesaj verme stratejisi yürüttü.
"Saklanıyor" gibi görünse de, aslında planlı şekilde güvenlik içinde varlığını devam ettiriyor, liderlik süreci ve karar mekanizmalarını arka planda yönlendiriyor.
Aynı zamanda bir “çöküş” izlenimi oluşursa, özellikle Devrim Muhafızları içinde bölünmeler olabilceği düşünülüyor.
Bu nedenle gizlenerek “fiilen yönetmeye devam ediyor” algısı yaratılıyor olabilir.
Diğer yandan, İranlılar Hamaney'in sağlık sorunları yaşadığı için kamuoyu önüne çıkmadığını düşünüyor.
Hamaney'in geçmişte prostat kanseri tedavisi gördüğü, hatta bazı dönemlerde durumu ağırlaştığı iddia edilmişti.
Şu an kamuoyu önüne çıkmaması, fiziksel olarak yetersiz olduğu ya da hasta görünüp rejimin "zayıf" algılanmasından kaçınmak istemesi nedeniyle olabilir.
